Mitt Sena mit-Twelid ta’ Dom Mintoff

Diskors mogħti fil-Berġa ta’ Kastilja, Valletta
L-Erbgħa, it-3 ta’ Awwissu tal-2016
f'għeluq il-100 sena mit-twelid tal-Perit Dom Mintoff

Mark Montebello

F’waħda min-novelli tal-2009 l-aktar magħrufa, Ir-Raġel ta’ Mitt Sena li Ħareġ mit-Tieqa u Għeb, il-kittieb Żvediż Jonas Jonasson jirrakkonta din l-istorja avventuruża ta’ wieħed li għalaq mitt sena.

Ftit minuti qabel ma ħbiebu għamlulu festin f’għeluq sninu, ħarbilhom mit-tieqa

u, b’ta’ fuqu senduqu, bil-papoċċ f’saqajh, telaq għal għonq it-triq biex tgħidx kemm ħa keded u nkwieta nies!

Il-lejla nistħajjel lil Mintoff jagħmel l-istess.

Mhux il-lejla biss.

Nistħajlu jiżgiċċa u jaħrab kulmeta jsirulu tifkiriet li

jirromantiċizzawh,

jidealizzawh,

jissentimentalizzawh,

jidolatrizzawh,

jipproġettaw fuqu kull xorta ta’ platitudnijiet,

u jpinġuh lil hinn mill-umanità sabiħa li kellu,

umanità dgħajfa,

umanità mistħija,

umanità midinba,

iżda wkoll umanità sensittiva,

umanità ġeneruża.

F’kelma waħda: jimmitoloġizzawh.

Il-paniġeriżmu qatt ma kien ħabib

la tar-realtà,

la tal-fatti,

la tas-sewwa,

la tal-intelliġenza,

u, frankament, lanqas tar-rispett.

Hu biss ħoss sterili

ta’ tifħir insipidu

... u ħafna drabi banali.

Tisma’ lil xi wħud jitkellmu (jew ikantaw)

tistħajjel li Mintoff qisu waqa’ mis-sema;

bħallikieku l-istorja bdiet bih:

Qablu kien hemm

dlam,

ġuħ,

għaks,

injoranza,

u x’naf jien;

Miegħu ġie

id-dawl,

il-prosperità,

il-ġid,

l-għerf,

u kull barka oħra.

Mintoff, ċertament, għandu postu fil-ġrajja t’artna,

post ipprivileġġjat,

eminenti,

uniku,

... u aktarx irrepetibbli,

Imma hu parti minn storja itwal,

... u usa’;

storja minsuġa minn ħafna ħjut,

storja li ma tibdiex bih,

            u wisq anqas tintemm miegħu.

Jistħoqqlu, tabilħaqq, Mintoff bosta tifħir—bosta—

Iżda mhux akkost tar-realtà,

mhux akkost tal-fatti,

mhux akkost tas-sewwa,

mhux akkost tal-intelliġenza,

mhux akkost tar-rispett.

Il-paniġierċi mhumiex atti ta’ mħabba.

Huma atti ta’ vanità.

Le, il-Perit Mintoff ma waqax mis-sema.

Illum, meta qegħdin niċċelebraw it-twelid tiegħu,

jidhirli li hu biss xieraq li niftakru f’xi wħud mill-għeruq

li għamluh storikament possibbli.

Insemmu ħafif ħafif, ngħidu aħna, lil Carmelo Mifsud Bonnici Il-Gross,

li ħajru fl-ewwel passi tas-servizz pubbliku.

Insemmu l-familja ta’ missier Mintoff,

li kienet kruċjali fid-direzzjoni politika tiegħu.

Insemmu lit-tabib Pawlu Boffa,

li nissel fih l-ewwel ideali tal-laburiżmu.

Insemmu lil Reggie Miller,

li rawmu fid-dinamika tal-organizzazzjoni u l-azzjoni pubblika.

Insemmu lit-tabib Turu Colombo,

li wrieh kif jaħdem il-folla u juża l-enerġija li din tnissel.

Insemmu lil Mabel Strickland,

li għallmitu s-siwi tal-intrapriża, tal-komunikazzjoni u tar-rabtiet barranija.

Insemmu l-Fabian Society tal-Ingilterra,

li tagħtu l-prinċipji tas-soċjaliżmu demokratiku.

Insemmu lil Gamal Nasser tal-Eġittu,

li wasslu għall-maturità ideoloġika tiegħu.

Fuq kollox u fuq kulħadd, insemmu lil omm Mintoff:

L-influss fuqu ta’ din il-mara straordinarja

kien għal kollox kruċjali fis-sawra dejjiema

tal-personalità,

il-karattru

u l-psikoloġija tiegħu;

mara li, mill-kwalitajiet tagħha stess, għaġnet fih

determinazzjoni tal-karattru,

persistenza għas-sagrifiċċju,

xamma għall-possibbiltajiet reali,

ambizzjoni għas-suċċess,

kapaċità għan-negozjar,

tħabrik fix-xogħol,

ġibda għall-istudju,

fedeltà lejn il-ħbieb,

għaqal fil-flus,

sempliċità ta’ ħajja,

ħila fl-użu tal-kliem,

sens ta’ solidarjetà,

għarfien ta’ kompassjoni,

u, fuq kollox, għira għall-awtonomija personali.

Mintoff kien bniedem kumpless,

u l-paniġeriżmu jibbanalizzah.

Fuq kollox, il-paniġeriżmu

—biex iżid mad-diffikultà li għadna qrib wisq tat-telfa mibkija tiegħu ħalli nifhuh aħjar—

il-paniġeriżmu jċaħħad lil min iħobbu

daqskemm lil min jobogħdu

il-possibbiltà li jibda jqis lil Mintoff u jwieżnu

b’mod xieraq u reali

fid-dawl tal-kundizzjonijiet materjali,

soċjali,

u psikoloġiċi

li sawru s-soċjetà li fiha għex

u d-dinja li fiha ħadem.

Ħadem Mintoff fid-dinja tal-medda kollha tal-Gwerra l-Bierda;

id-dinja meta Malta u l-mexxejja politiċi kollha tagħha

kienu għadhom marbuta mal-Ingilterra biss u l-interessi magħluqa tagħha;

dinja maqsuma f’żewġ blokok militari ġiganteski

għajjura u mlebilba għas-setgħa u l-ħakma ta’ xulxin;

dinja li setgħet teqred lilha nnifsha minn ħin għal ieħor b’għafsa nukleari.

Għex Mintoff f’soċjetà li kienet għadha b’fasla fewdali;

soċjetà li kellha aktar ix-xejra ta’ kunvent

milli ta’ nazzjon modern;

soċjetà li s-seklu għoxrin kien ħalla għal kollox warajh;

... soċjetà li nsiet kif toħlom.

Mintoff, bil-kumplessità

tal-personalità,

tal-karattru

u tal-psikoloġija tiegħu,

Mintoff, bl-għeruq imżewqa

li għamluh storikament possibbli,

Mintoff qajjem minn raqda tqila

sentimenti ta’ nies

li raw fih qilla mhux komuni ta’ determinazzjoni;

li raw fih għadab rari għall-jedd taż-żgħir u l-imwarrab;

li raw fih leħħa friska u żagħżugħa għall-kisba ta’ għajxien diċenti;

li raw fih xmara ta’ ġenerosità.

Minn dik ir-raqda tqila tan-nies

xirfu

xewqat moħbija,

tbatijiet bla isem,

frustrazzjonijiet qodma,

ħolm imsikket,

rabji marsusa,

... kif ukoll kontradizzjonijiet imħabbla;

xirfu

u sabu fih

leħen ħabrieki,

ħeġġa li tħarrek,

sfog għal ġibdiet ripressi.

Hu, min-naħa tiegħu,

fil-poplu li stenbaħ u nġibed lejh,

hu għaraf

ix-xewqat moħbija tiegħu,

it-tbatijiet ta’ ġerħatu,

il-frustrazzjonijiet li għex,

il-ħolm li ried iwettaq,

ir-rabji li żamm ġo fih,

... kif ukoll il-kontradizzjonijiet li qatt ma solva;

fil-poplu li stenbaħ u nġibed lejh,

Mintoff sab

il-leħen tiegħu stess,

il-ħeġġa li ssoktat tqanqlu,

l-isfog għall-ġibdiet mistura tiegħu,

il-ftuħ għal xewqatu.

B’xi taħlita psikoloġika stramba

il-kotra ħolqot lil Mintoff bħala estensjoni tagħha

l-istess bħalma Mintoff ħoloq lill-kotra bħala estensjoni tiegħu.

Hekk Mintoff sar l-oħla xbieha ta’ poplu fl-għodwa ta’ kburitu.

Għalkemm issa ntemm mortalment,

Mintoff illum ukoll

u għada

u pitgħada,

—jekk ma jiġix mitoloġizzat,

jew ma jiġix innewtralizzat bil-platitudnijiet—

Mintoff jibqa’ xbieha ta’ kull bniedem fostna,

l-aktar taż-żgħir u l-iżvantaġġjat,

li jrid jgħix suriet in-nies

mingħajr it-theddid

tal-għaks

u l-faqar.

Mintoff, għaldaqstant, illum ukoll

u għada

u pitgħada

jibqa’ jisfida

lil kull filosofija

—bħal dik neoliberali tas-suq ħieles—

li tnaqqar bil-mod il-mod,

bil-vantaġġi li jagħti lil ħaddieħor,

il-mezzi li bihom in-nies iż-żgħar jipproduċu

l-identità tagħhom infushom,

il-ferħ tagħhom infushom,

il-ġejjieni tagħhom infushom.

Mintoff illum

u għada

u pitgħada

jibqa’ jisfida

lil kull filosofija

li tqis il-vjolenza

bħala l-aħjar tweġiba għall-vjolenza;

li tqis il-ħakma u l-kontroll

aħjar mis-solidarjetà u

t-tejbien tal-kundizzjonijiet materjali.

Mintoff illum

u għada

u pitgħada

jibqa’ jisfida

lil kull politika

li tqiegħed il-flus qabel in-nies;

li tħallas il-kont tal-prosperità komuni

minn ħalq iż-żgħir u l-imwarrab.

Mintoff illum

u għada

u pitgħada

jibqa’ jfakkarna

li fuq il-ġustizzja

ma joqgħod xejn

u ħadd.

Ix-xwejjaħ ta’ mitt sena li semmejna

ma ħarabx minn rajh.

Ix-xwejjaħ ta’ mitt sena ħareġ mit-tieqa u għeb

għax riedu jmewtuh

taħt il-gideb tal-mitoloġiji

u s-satra tat-tifħir vojt.

Ma jixraqx l-istess lil Mintoff;

ma nġegħluhx jaħrab u jgħib.

Inħalluh jibqa’ hawn fostna,

illum

u għada

u pitgħada,

bħala qilla ta’ determinazzjoni;

bħala għadab għall-jedd taż-żgħir u l-imwarrab;

bħala leħħa

—dejjem friska u żagħżugħa—

għall-kisba ta’ għajxien aħjar u aktar ġust

għalina

u għall-ġenerazzjonijiet kollha li ġejjin.

Grazzi talli smajtuni.

Ara wkoll: Mintoff ta' 100 sena