Mark Montebello's blog

Meta nitkellmu fuq impieg xieraq m’għandniex nifhmu biss li wieħed jew waħda jkunu jaħdmu f’xogħol li ma jbaxxihomx bħala bnedmin. Nifhmu wkoll li l-kundizzjonijiet li fihom dawn jidħlu f’kuntratt kummerċjali ma’ ħaddieħor għal tul ta’ żmien ikunu dennji u ġusti. Moralità minsija Tabilħaqq, jeżistu nies—u jistgħu ma jkunux ftit—li ma jarawx u ma jħossux li hemm rabta bejn li wieħed iħaddem lil ħaddieħor u l-moralità. Donnu għalihom kollox jgħodd. Imbasta ma jmorrux ħażin il-profitti tagħhom. Għaldaqstant jippruvaw jisfruttaw lil ħaddieħor u s-servizzi li jistgħu jagħtuhom mill-aħjar li jistgħu. Nies li għalihom m’hemmx rabta bejn l-impjegar ta’ ħaddieħor u l-moralità jipprovaw jiskappriċċaw il-liġi kemm jista’ jkun filwaqt li jisfruttaw id-dgħufijiet ta’ dawk li jħaddmu. Huma jafu sewwa kemm hi għalja l-ħajja (u, għalhekk, in-nies għandhom bżonn l-impjieg u l-flus) u jafu wkoll kemm is-suq hu kompetittiv. Dawn il-fatturi jqisuhom vantaġġi għalihom għax jagħmlu l-isfruttar ta’ ħ...

Ilkoll, xi kultant, inħobbu nilagħbuha tal-vittma. Hija attitudni li tpaxxi l-ego tagħna; b’xi mod tikkonferma l-eżistenza tagħna u tiġġustifikana fil-fehmiet li nżommu b’tant għira u kbura. Iżda ħafna drabi, ħafna aktar milli jmissna, ninsew il-vjolenza tagħna nfusna fuq ħaddieħor. Inwerżqu meta nħossuna vittmi (u bir-raġun), iżda l-vittimizzazzjoni ta’ ħaddieħor nilqgħuha b’silenzju biered, kważi bi tbissima. Il-‘mhux vittmi’ L-attakki ħorox u insensati f’Pariġi l-ġimgħa li għaddiet qajmu lil kulħadd b’ħasda krudili. L-għadu ġo nofsna, bħal serp moħbi fil-ħaxix, għolla rasu biex fakkarna kemm hi dgħajfa u impotenti s-sigurtà li niftaħru li għandna. Il-qtil tal-innoċenti, speċjalment meta jsir bi vjolenza kkalkulata, bir-raġun iġib għadab u stmerrija. Vjolenza bħal din, nipprotestaw, hija inaċċettabbli, inċivili, barbara, inumana, kundannabbli, godarda ... Mitt darba u elf. Iżda daqstant ieħor hija KULL vjolenza. Bil-bombi jew mingħajrhom. Fid-deher daqskemm fil-moħbi. Bis-sa...

Ma xtaqtx li jgħaddi dan l-anniversarju mingħajr ma nsemmi u nsellem li Jan Hus. Ridt li dan nagħmlu qabel, iżda ċ-ċirkustanzi ma ppermettewlix. Jan Hus jistħoqqlu t-tifkira ta’ kulmin iħobb is-sewwa u l-ħaqq mhux biss minħabba l-mod traġiku u intolleranti ta’ kif temm ħajtu iżda fuq kollox minħabba l-mod sabiħ ta’ kif għexha. Ħajja sabiħa Ħajja ta’ bniedem hi sabiħa meta dan jgħixha f’armonija mal-kuxjenza tiegħu. L-agħar ħaġa li jista’ jagħmel huwa dak li jagħmel kulħadd. Dan hu sinjal ċar li bniedem tilef it-triq u ma jafx fejn hu sejjer. Meta bniedem jibda jisma’ dak li jisma’ ħaddieħor, jgħid dak li jgħid ħaddieħor, iġib ruħu bħalma jġib ruħu ħaddieħor u jaħseb bħalma jaħseb ħaddieħor, nistgħu nibqgħu ċerti li ħajtu tkun tilfet is-sbuħija li seta’ jkollha, għax ruħu tkun tħammġet u ntremiet. Il-bniedem li jċedi l-ħsieb u r-rieda tiegħu lil ħaddieħor ikun qisu rikeb waħda minn dawk il-mekkaniżmi ċatti (bħalma jkun hemm fl-ajruporti) li jmexxuk mingħajr ma timxi. Jieħdok fej...

Bħalissa tistagħġibx li l-ktieb jieħu ċerta prijorità. Il-Fiera tal-Ktieb (li tintemm illejla) toħloq din is-sensazzjoni fostna biex niffokaw fuqna nfusna bħala poplu li jaqra. F’din l-edizzjoni tal-Fiera huma ħafna l-kotba li jinħarġu għall-pubbliku. Jien se nkellmek dwar wieħed minnhom li jittratta l-famuża poeżija (jew għanja) ta’ Pietru Caxaru: dik li tissejjaħ il- Kantilena . X’inhi l- Kantilena ? Il-ktieb il-ġdid, imsejjaħ Pietru Caxaru u l-Kantilena Tiegħu , inkiteb u nġabar minni stess u qiegħed jiġi maħruġ minn Pubblikazzjonijiet Faraxa. Huwa ktieb maħsub bħala punt ta’ referenza għal dawk kollha li tinteressahom il- Kantilena ta’ Caxaru, iżda wkoll għal dawk kollha li jħobbu l-ilsien Malti. Ovvjament, is-suġġett ewlieni tal-ktieb hija l- Kantilena nnifisha. Din il-poeżija jew għanja bil-Malti nkitbet madwar 550 sena ilu. Infatti, hi l-eqdem evidenza miktuba li għandna tal-ilsien Malti. Il-kittieb tagħha, Pietru Caxaru (twieled għall-ħabta tal-1400 u miet fl-1485), kie...

Kull ktieb għandu lsien, xi minn daqqiet aktar minn wieħed, u kull ilsien bħal donnu mhuwiex bħal ieħor. Xi kultant ilsien jissawwar minn kliem, drabi oħra minn xbihat u waqtiet oħra mit-tnejn flimkien. Kull ktieb jitkellem u aħna nisimgħuh―għall-anqas ħafna drabi―u jgħidilna l-istejjer. Imma qabel il-ktieb hemm it-tiġrib tagħna, tiġrib li jinħadem fi ħsiebna mill-ħsus ta’ ġisimna u ruħna. Fuq fomm il-ktieb it-tiġrib isir stejjer, xi kultant bi kliem id-dehen, xi kultant bi kliem id-demm. Imbagħad il-ktieb jiskot u, hekk kif jiskot, jimbxek bis-skiet li jħalli warajh sabiex fih int tkun tista’ toħloq stejjer ġodda mit-tiġrib ta’ ħajtek. Il-ktieb hu hekk minn qaddisu: irabbi l-ġwienaħ lir-ruħ. Dan hu s-seħer li jrodd. L-ilsna tal-ktieb Sakemm bniedem ikollu miegħu ktieb ma jistax ikun waħdu. Għax il-ktieb mhuwiex biss kumpanija, imma hu wkoll bniedem ieħor li jkellmek. Spiss ikollna l-kumpanija ta’ ħaddieħor, u xi minn daqqiet ukoll ikollna nies madwarna li qegħdin ipaċpċu. Imma m...